Lost Lost Lost - kino z obrzeży

Lost Lost Lost jest odpowiedzią na zjawisko, wskutek którego żywotność filmów, zwłaszcza tych niewychodzących poza obieg festiwalowy, jest zaskakująco krótka, bowiem selekcjonerzy festiwali, wybierając z coraz większej liczby propozycji, skupiają się siłą rzeczy na nowościach. Kino w ujęciu twórców, których filmy znalazły się w programie tegorocznej edycji Lost Lost Lost, wydaje się jedną wielką ucieczką - od klasyfikacji gatunkowej, rygoru klasycznej narracji, historii, słów, a nawet od światła. 

Viejo calavera, reż. Kiro Russo (2016)

Dziś jedyny rodzaj rewolucji, na jaką nas stać, może zaistnieć w kinie - mówi wykształcony w Buenos Aires Boliwijczyk Kiro Russo, reżyser pełnometrażowego debiutu Viejo calavera (2016). Kluczowe staje się "otwarcie" języka. Najwspanialsze powieści z reguły są gęste i niełatwe w odbiorze, ale mają w sobie "coś więcej". Tkwiąc w obrębie przemysłu filmowego, stajemy się konsumentami kina. Kiro Russo wraz z bohaterami swojego nagrodzonego w Locarno filmu schodzi w głąb ziemi, większą część akcji umiejscawiając w boliwijskiej kopalni. Śledząc losy nieustannie pijanego chłopaka, który po śmierci ojca jest zmuszony zająć jego miejsce w brygadzie, reżyser eksperymentuje z fakturą ciemności. Pokazuje opresję, jakiej nie od dziś ulega bohater pozbawiony perspektyw czy życiowego celu.

Drzewo / A Árvore, reż. André Gil Mata (2018)

Mógłbym zbudować przekaz w kilka sekund za pomocą dialogu, ale uważam, że jedyną kategorią będącą w stanie wykreować prawdziwą myśl jest czas - powtarza z kolei Portugalczyk André Gil Mata, absolwent Film Factory Béli Tarra, najlepszy reżyser zeszłorocznego IndieLisboa. W Drzewie (A Árvore; 2018) Gil Mata oddaje głos milczącemu (co nie znaczy - cichemu) kinu, długimi ujęciami i jednostajnymi jazdami kamery burząc wrażenie linearności czasu. W pogrążonym w mroku i wojnie Sarajewie spotyka się dwóch bohaterów - szukający matki chłopiec i mężczyzna codziennie przed świtem wyruszający z butelkami po wodę dla całej kamienicy. Zagadką pozostaje jednak geneza tego spotkania - czy nie mamy tu raczej do czynienia z jedną osobą, która zmagając się z własną samotnością, istnieje w dwóch wymiarach? Kino zawsze dotyczyło gestów - mówi Gil Mata, zwykłe - wydawałoby się - czynności przyjmują w Drzewie abstrakcyjną, "ponadczasową" formę.

Zielony pas / Cordão Verde (2009) 
Smak crème brûlée / O Sabor do Leite Creme (2012) 
reż. Rossana Torres, Hiroatsu Suzuki

Podobnie w filmach tworzącego w Portugalii duetu artystów wizualnych, Rossany Torres i Hiroatsu Suzukiego. Ona - studentka António Reisa, mentora Pedra Costy, od lat mieszka w Mértoli, w regionie Alentejo. On - Japończyk z Kioto, przed przyjazdem do Lizbony, by studiować portugalską kinematografię, lata spędził na Okinawie. W programie festiwalu znalazła się cała ich filmografia: Zielony pas (Cordão Verde; 2009) i Smak crème brûlée (O Sabor do Leite Creme; 2012) w sekcji Lost Lost Lost i nagrodzona na ostatnim festiwalu DocLisboa Ziemia (Terra; 2018) w Odkryciach. To kino skupione na rytmie - natury, ludzkiego życia i pracy. Twórcy zastanawiają się, ile i jakiego rodzaju informacji potrzeba, by zbudować w kinie rzeczywistość, by nadać jej mięsistość, autentyczność, a jednocześnie sprowokować do wyjścia na jaw tkwiące w niej, efemeryczne piękno. Pokazują alentejańskie wioski kultywujące tradycyjne rzemiosło (Zielony pas), w Ziemi zaś głównymi bohaterami uczynili położone nad jeziorem dwa kopce do wypalania węgla drzewnego, a w Smaku crème brûlée - stary rodzinny dom należący do dwóch sióstr staruszek. Obserwacja świata materialnego jest u nich nie tyle pretekstem do opowieści o ludziach i historii tych miejsc, ile sposobem budowania spektakularnej w swoim minimalizmie formy. Kluczową zasadą - łamanie zasad rządzących klasycznym dokumentem.